Naczelny Sąd Administracyjny (dalej NSA) 24.5.2021 r. podjął przełomową uchwałę, w składzie siedmiu sędziów , w sprawie sygn. I FPS 1/21. NSA uznał, że sądy mogą i powinny dokonywać oceny, czy wszczęcie postępowania w sprawie o przestępstwo lub wykroczenie skarbowe nie nastąpiło wyłącznie po to, aby zawiesić bieg terminu przedawnienia podatku.
Do tej pory sądy administracyjne często przyjmowały, że do kognicji sądów administracyjnych nie należy dokonywanie kontroli rozstrzygnięć procesowych podjętych w postępowaniach karnych skarbowych. Oznaczało to, że sąd administracyjny zwolniony był od zbadania i dokonania oceny tego, czy wszczęcie postępowania karnego skarbowego miało w danej sprawie rzeczywiste podstawy, czy też było uzasadnione wyłącznie zbliżającym się terminem przedawnienia zobowiązania podatkowego.
W uzasadnieniu uchwały Naczelny Sąd Administracyjny wskazał, że „Opowiedzenie się za odmiennym poglądem braku kognicji sądu administracyjnego w tym zakresie i przyjęcie, że skutek w postaci nierozpoczęcia lub zawieszenia biegu terminu przedawnienia wystąpi w każdej sytuacji wydania postanowienia na podstawie art. 303 k.p.k. w zw. z art. 113 § 1 k.k.s., nawet przy ewidentnym braku jakichkolwiek podstaw materialnoprawnych czy procesowych do wszczęcia postępowania w sprawie o przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe, czyniłoby iluzoryczną gwarancyjną funkcję instytucji przedawnienia zobowiązań podatkowych.”.
W zakończeniu NSA stwierdził, że „należy zauważyć, że Naczelny Sąd Administracyjny przy wyjaśnianiu przepisów prawa, których stosowanie wywołało rozbieżności w orzecznictwie sądów administracyjnych musi brać również pod uwagę, iż stanowisko judykatury odzwierciedla sposób interpretowania i stosowania prawa przez organy administracji publicznej. Dlatego ma charakter dynamiczny. Jeśli w praktyce orzeczniczej organów podatkowych zarysowuje się niepokojąca tendencja do instrumentalnego stosowania przepisów, wbrew celowi dla którego zostały wprowadzone przez prawodawcę, niwecząca przy tym ich istotę, zakotwiczoną w zasadach prawa wynikających z ustawy zasadniczej, wówczas konieczna jest korekta dotychczasowego spojrzenia na sposób kontroli tego zjawiska i opowiedzenia się za tą linią orzecznictwa, w której w szerszym zakresie realizowane są wartości konstytucyjne.”.
