W maju 2023 roku weszły w życie przepisy o fundacjach rodzinnych, które zyskały prawo do nabywania ziemi rolnej bez konieczności uzyskiwania zgody Krajowego Ośrodka Wsparcia Rolnictwa (KOWR) o ile nabywały ziemię od fundatora lub jego bliskich, a na nabytych gruntach fundacje prowadziły działalność rolniczą. Oprócz tego obowiązywał pięcioletni zakaz sprzedaży tych gruntów.
Fundacje wówczas (w połączeniu z bardzo korzystnymi rozwiązaniami podatkowymi) stały się narzędziem, dzięki któremu można było zarządzać dużymi areałami ziemi w taki sposób, żeby zachować je w rodzinie na dziesiątki lat w sposób ustalany przez fundatora.
Zaistniała wtedy możliwość prawna do obrotu dużymi areałami ziemi rolnej bez zgody KOWR.
Taki bardzo korzystny stan prawny obowiązywał jednak bardzo krótko. W październiku 2023 roku usunięto fundacje rodzinne z grupy podmiotów mających prawo do nabywania nieruchomości rolnych na preferencyjnych warunkach.
Teraz fundacja rodzinna w celu nabycia ziemi rolnej musi uzyskać zgodę KOWR-u. Wnioskowanie o taką zgodę wymaga m.in. zamieszczenia ogłoszenia na portalu eRolnik, prowadzonym przez KOWR, gdzie inne podmioty mogą wyrazić zainteresowanie nabyciem danej nieruchomości. Jeśli pojawią się inni chętni, KOWR może odmówić wydania zgody na umowę.
Efektem tych zmian jest praktyczne uniemożliwienie rolnikom oraz przedsiębiorcom zarządzającym dużymi gospodarstwami, zakładania fundacji rodzinnych.
Oprócz problemów z nabywaniem gruntów, podobne trudności pojawiają się w przypadku wniesienia do fundacji udziałów w spółkach, które są właścicielami ziemi rolnej.
Rolnicy, którzy prowadzą swoje gospodarstwa w formie spółek, napotykają na przeszkody w postaci prawa pierwokupu, które przysługuje KOWR-owi.
Na jednym z posiedzeń Zespołu ds. Deregulacji i Dialogu Gospodarczego w Ministerstwie Rozwoju i Technologii, które miało miejsce 28 maja bieżącego roku, poruszono kwestie związane z ponownym włączeniem fundacji rodzinnych do grona podmiotów uprawnionych do nabywania nieruchomości rolnych. Resort Rolnictwa zadeklarował, że temat ten będzie przedmiotem analizy w ramach przyszłych prac legislacyjnych nad ustawą o kształtowaniu ustroju rolnego lub ustawą o fundacjach rodzinnych.